Sensa Zorg

Welke toestanden kunnen voorkomen rond het levenseinde bij moslimpatiënten?

• De beslissing van de arts om te stoppen met de behandeling omdat het geen effect heeft, kan voor weerstand zorgen bij de patiënt en naasten. Moslimpatiënten vinden dat de mens niet actief moet deelnemen bij de levensbeëindiging, maar dat alleen God dat kan doen. Het leven is hem door God toevertrouwd en alleen God heeft het recht om er een einde aan te brengen. Als moslim zijnde zouden ze totdat ‘de laatste adem wordt uitgeblazen’, voor bescherming moeten zorgen.
• Belangrijk bij moslims is dat de geloofsbelijdenis (shahada) wordt uitgesproken bij het sterven. Bij ‘het natuurlijk overlijden’ kan dit gedaan worden doordat de patiënt dan nog helder blijft. Met het sederen wordt de staat van het bewustzijn verlaagt met het doel een medische procedure aangenamer te maken. Door gebrek aan kennis kan sedatie bij sommige moslims gezien worden als euthanasie. Euthanasie is streng verboden in de Islam, omdat men niet het recht heeft zijn leven te beëindigen.
• Het is niet bekend dat pijnbestrijding ook mogelijk is met behoud van bewustzijn.
• Het rechtstreeks benoemen van de ziekte kan te hard aankomen bij de patiënt en naasten wat kan zorgen voor frustraties. De arts kan te direct zijn bij het rechtstreeks benoemen van de ziekte en de korte levensduur. Moslims zijn ervan overtuigd dat alleen God de levensduur kan bepalen.
• Bij moslimpatiënten spelen familie en gemeenschapsbanden een belangrijke rol waardoor ze tijdens de ziekenhuisopname veel bezoek kunnen krijgen. Het is een van groot belang om je als vriend of familie je medeleven en zorgen te betonen.

Wat kun je als zorgverlener doen bij moslimpatiënten rond het levenseinde?

• Vragen naar rituelen en behoeften van de patiënt met betrekking tot het overlijdensproces, waarmee je als zorgverlener rekening moet houden.
• Het winnen van vertrouwen van de patiënt en de naasten. Dit kan ervoor zorgen dat er kwalitatief zorg verleend wordt. 
• Zorgen voor een veilige sfeer door betrokken en meedogend te zijn voor de patiënt en naasten bij emotioneel beladen situaties.
• Een (islamitisch) geestelijk verzorger betrekken om de situatie en de boodschap beter te overbrengen. Zo geef je de patiënt bijzonder aandacht wat zorgt voor extra ondersteunend zorg.
• Goede afspraken maken over bezoek zodat zorgverleners en andere patiënten geen overlast hebben.
• Tolk inschakelen zodat de zorgverlener, de patiënt en naasten beter kunnen communiceren.

Goede uitleg is een vereiste voor een goede beslissing rond het levenseinde

Duidelijk uitleggen:

• dat pijnbestrijding ook mogelijk is met behoud van bewustzijn.
• dat ook bij een normaal overlijdensproces een fase komt met verminderd bewustzijn van de patiënt.
• dat bijvoorbeeld de voortzetting van de behandeling meer schade kan toebrengen en het stervensproces alleen kan verlengen.

Het is zeer belangrijk om als zorgverlener een balans te kunnen vinden tussen de wil van de patiënt, zijn naasten en de beslissing van de zorgverlening. Dit kan het beste door goede gesprekken te voeren aan de hand van interculturele communicatie. Door gebrek aan kennis moeten beslissingen van de zorgverlening niet gezien worden als bedreiging. 

Sensa Zorg is gespecialiseerd in zorgverlening aan multiculturele groepen om maatschappelijke problemen vroegtijdig te signaleren en daarop in te spelen. Rond het levenseinde is het belangrijk dat ook een patiënt met een multiculturele achtergrond goed begrepen kan worden. Met zijn werkwijze probeert Sensa Zorg ook als schakel te fungeren tussen zorgverleners en patiënten.

Tuba Gulbahce
Orthopedagoog